اختلافات مذهبی صفویه و اوزبکان وتأثیر آن بر روابط سیاسی

پس از فروپاشی حکومت تیموریان به تدریج سه قدرت اوزبک، صفوی و عثمانی در منطقه نمایان شد. در ماوراءالنهر اوزبکان با گرایش سنی، در ایران صفویان با گرایش شیعه و در آسیای صغیر و بین النهرین دولت عثمانی سنی که در پی احیای خلافت بود. بدون شک در سده های میانه عامل مذهب به عنوان یک فاکتور اصلی در تکاپوهای سیاسی و نظامی به شمار می آمد و با توجه به این که دو دولت اوزبک و عثمانی از طرفداران سرسخت اسلام ارتدکسی بودند با تنزیه گرایان شیعه در یک تعارض ماهوی قرار داشتند. این تعارض به عنوان یک عامل سیاسی در سیاست های توسعه طلبانه اوزبک و صفوی نقش تعیین کننده ای داشت و طرفین برای به دست آوردن برتری در زمینه ی تعارضات مذهبی از هر عاملی من جمله علما و عامه مردم استفاده می کردند. اختلافات مذهبی اوزبکان و صفویان بهترین بهانه بود تا هر دو دولت توسعه طلب را خیلی زود در برابر هم قرار دهد که از جمله پیامدهای این رویارویی به وجود آمدن سه جنگ مرو، جام و رباط پریان بود. هرگاه دو طرف اقدام به اعزام سفرا یا تبادل نامه می کردند حجم گسترده ای از مطالب مطرح شده استدلا ل های مذهبی دو طرف در اثبات حقانیت خود بود. باید اضافه کرد که مردم ساکن در بخش های شرقی با هر گرایش مذهبی بیشترین آسیب را متحمل شدند. این نوشتار برآنست تا براساس منابع مکتوب، دلایل و توجیهات مذهبی دو طرف را برای برپایی جنگ و کشتار مسلمین؛ به بهانه ی اختلافات مذهبی که با اهداف سیاسی برپا می شد را نشان دهد.